Chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 sau năm năm nhìn lại – Nguyễn Thị Cẩm Tiên
Bài báo trình bày kết quả nghiên cứu đánh giá việc triển khai Chương trình Giáo dục Phổ thông (CTGDPT) 2018 sau 5 năm thực hiện (2020–2025). Tác giả khảo sát 198 giáo viên THPT tại ba địa bàn đại diện của tỉnh Khánh Hòa (Diên Khánh, Cam Lâm, Khánh Vĩnh), nhằm phản ánh khách quan những kết quả đạt được, các hạn chế, thách thức và đề xuất phương hướng hoàn thiện chương trình.
1. Những kết quả tích cực của quá trình triển khai
1.1. Thay đổi định hướng giáo dục và phát triển năng lực học sinh
Phần lớn giáo viên (≈ 92–99%) khẳng định CTGDPT 2018 cho thấy sự chuyển dịch rõ rệt từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất – năng lực người học. Giáo dục hướng đến tính toàn diện, chú trọng rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề, tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp – hợp tác và tự học. Việc tích hợp giáo dục đạo đức, kỹ năng sống trong môn học được đánh giá có hiệu quả rõ (≈ 75%).
Về phương pháp dạy học, 100% giáo viên đã áp dụng ít nhất một phương pháp đổi mới; phổ biến nhất là học nhóm (95%), sử dụng sơ đồ tư duy (90%), trải nghiệm thực tế (65%) và dạy học dự án (40%). Nhờ đó, khoảng 80% giáo viên cho biết học sinh trở nên tích cực, chủ động và tham gia sâu vào hoạt động học tập.
Về kiểm tra – đánh giá, hình thức đánh giá đa dạng hơn: sản phẩm học tập (100%), hồ sơ học tập (40%), tình huống vận dụng (32%), tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng (39%). Các năng lực được cải thiện rõ nhất gồm: giải quyết vấn đề (85%), giao tiếp – hợp tác (72%), tư duy phản biện (69%) và kỹ năng mềm (72%).
1.2. Vai trò nghề nghiệp và quyền chủ động của giáo viên được nâng cao
Chương trình mới tăng cường quyền thiết kế kế hoạch giáo dục, lựa chọn học liệu và tổ chức hoạt động học tập. Khoảng 99% giáo viên cho rằng họ có quyền chủ động nhiều hơn, đồng thời 95% khẳng định vai trò giáo viên được mở rộng từ người truyền đạt sang người tổ chức, hướng dẫn và hỗ trợ học sinh.
2. Các bất cập và thách thức trong triển khai
2.1. Thiết kế chương trình và tính khả thi
Dù 85% giáo viên đánh giá chương trình rõ ràng, vẫn còn 15% cho rằng thiếu hướng dẫn chi tiết. Khoảng 25% nhận định khối lượng kiến thức còn nặng; 10% cho là “quá tải” với học sinh. Trong khi 79% đánh giá chương trình đủ linh hoạt, vẫn có 21% phản ánh thiếu minh họa, thiếu công cụ hướng dẫn cụ thể để vận dụng hiệu quả.
2.2. Đội ngũ giáo viên và tập huấn chuyên môn
Dù 81% giáo viên đã được bồi dưỡng, 19% cho rằng nội dung tập huấn còn nặng lý thuyết, ít gắn với thực tiễn. Tình trạng thiếu giáo viên – đặc biệt ở Âm nhạc, Mỹ thuật, Tin học, Hoạt động trải nghiệm – vẫn diễn ra ở 40% cơ sở giáo dục, nhất là vùng miền núi và vùng khó khăn.
2.3. Cơ sở vật chất – thiết bị dạy học
Khoảng 27% giáo viên cho biết phòng học bộ môn và thiết bị thí nghiệm chưa đáp ứng yêu cầu, gây khó khăn cho hoạt động thực hành, trải nghiệm. Tài liệu hướng dẫn và học liệu điện tử chưa phong phú; 39% giáo viên gặp khó khi tiếp cận hoặc khai thác học liệu mới.
2.4. Sách giáo khoa: đa dạng nhưng thiếu nhất quán
Sự đa dạng bộ sách gây khó khăn cho 74% giáo viên khi xây dựng kế hoạch giáo dục; 85% phản ánh mâu thuẫn về thuật ngữ, cấu trúc hoặc cách trình bày giữa các bộ sách. Dù 92% đánh giá nội dung phù hợp định hướng năng lực, vẫn còn 28% ghi nhận lỗi về diễn đạt, kiến thức hoặc hình minh họa. Công tác cung ứng SGK đôi khi chậm (29%); chi phí sách vẫn tạo áp lực cho học sinh khó khăn (≈ 10%).
XEM BÀI VIẾT ĐẦY ĐỦ TẠI FIE ĐÍNH KÈM: Chương trình GDPT năm 2018 sau năm năm nhìn lại
Bài viết đã được công bố trong Tuyển tập công trình khoa học Hội thảo quốc gia mang tên “Năm năm triển khai thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 (2020-2025): Những vấn đề đặt ra và phương hướng khắc phục » do Hội Khoa học Tâm Lý-Giáo dục Việt Nam tổ chức ngày 29 tháng 8 năm 2025 tại Đồng Tháp, NXB Tri thức, Hà Nội 2025, tr.143-150)
