Bài viết của tác giả Đại tá TS. Tạ Quang Đàm – Chủ nhiệm Khoa Tâm lý học – Học viện Chính trị, Bộ Quốc Phòng, mời các bạn cùng đọc.
“Giáo dục là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn” [3,tr.114]. Thực tiễn việc dạy học các môn KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội mặc dù đã có những điều chỉnh, đổi mới tích cực, mạnh mẽ trên tất cả các yếu tố của dạy học nhưng chưa mang lại những biến đổi rõ nét. “Nhìn chung, chất lượng dạy học ở các học viện, trường sĩ quan vẫn còn hạn chế, nhất là trình độ sư phạm của đội ngũ giảng viên, định hướng vận dụng trong dạy học vào thực tiễn quân sự của một bộ phận giảng viên thiếu linh hoạt, sáng tạo và tính hiệu quả chưa cao; các mục tiêu dạy học đạt được chưa mang lại những biến đổi rõ rệt; sản phẩm đào tạo của nhà trường – đội ngũ sĩ quan quân đội còn có những hạn chế về phẩm chất, năng lực. “Một bộ phận còn có những yếu kém về chính trị, đạo đức, lối sống, tác phong công tác, thiếu hụt các kỹ năng trong làm việc với con người”[2,tr.69].
NỘI DUNG
Để nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học cần thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp sau:
1. Nhóm giải pháp phát huy ý thức, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng sư phạm về nâng cao chất lượng dạy học các môn khoa học xã hội và nhân văn đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học
1.1. Tạo sự chuyển biến về nhận thức, đề cao trách nhiệm của các chủ thể đối với nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV
Nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV là một quá trình khó khăn, đòi hỏi sự tham gia của tất cả các lực lượng như: Lãnh đạo, chỉ huy các nhà trường, các cơ quan chức năng, các khoa giáo viên và hệ quản lý học viên. Thực chất tạo sự chuyển biến về nhận thức là làm cho từng cán bộ, giảng viên, học viên thấy được sự cần thiết và có những biện pháp cụ thể để nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV, góp phần quan trọng nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo trong quân đội. Tạo sự chuyển biến nâng cao nhận thức của các tổ chức, các lực lượng trong nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV cần:
Một là, đối với Lãnh đạo, chỉ huy các học viện, trường sĩ quan quân đội cần chỉ đạo các cơ quan, đơn vị thường xuyên giáo dục quán triệt nắm chắc mô hình, mục tiêu giáo dục, đào tạo của nhà trường.
Hai là, các cơ quan chức năng cần tổ chức các buổi bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ, giáo viên, học viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội, qua đó nâng cao nhận thức cho các lực lượng về nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV.
Ba là, các Khoa giáo viên cần quán triệt nội dung nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV tới các tập thể giáo viên trong khoa. Nâng cao nhận thức cho giáo viên trong khoa bằng các cách thức đa dạng, thông qua nhiều con đường khác nhau.
Tạo sự chuyển biến sâu sắc để nâng cao nhận thức cho các tổ chức, các lực lượng trong các nhà trường về nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV chỉ thực sự có hiệu quả, khi quá trình này được tổ chức chặt chẽ, có sự thống nhất giữa các cơ quan, đơn vị trong các học viện, trường sĩ quan quân đội.
1.2. Phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng trong nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV
Trong quá trình trong nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội, có sự tham gia của nhiều lực lượng trong các nhà trường. Vấn đề quan trọng đặt ra là phải phát huy được tối đa vai trò, trách nhiệm, khả năng của từng cá nhân và của các tổ chức để tạo nên sức mạnh tổng hợp nhằm thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ đã đặt ra. Để phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng trong nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV cần:
Đối với Phòng Đào tạo của các học viện, trường sĩ quan quân đội, thực hiện tốt vai trò là cơ quan chức năng tham mưu cho lãnh đạo, chỉ huy thủ trưởng các nhà trường về nâng cao chất lượng dạy học. Tổ chức hiệp đồng với các cơ quan liên quan và các khoa giáo viên xây dựng kế hoạch giảng dạy, chuyển mạnh từ giảng dạy theo chủ đề sang chuyên đề; chú trọng các khâu, các bước như thông qua bài, dự giờ, giảng mẫu rút kinh nghiệm.
Đối với Phòng Chính trị, hướng dẫn các chi bộ học viên thực hiện gắn hoạt động công tác đảng, công tác chính trị với hoạt động tự học, tự nghiên cứu, tổ chức tốt các câu lạc bộ học tập. Thông qua việc xác định các chỉ tiêu thi đua, tiêu chuẩn xếp loại đảng viên, đoàn viên cần phải căn cứ vào chất lượng học tập.
Đối với các hệ, tiểu đoàn quản lý học viên, là lực lượng trực tiếp quản lý, giáo dục, rèn luyện học viên, do đó cần đề cao tinh thần, trách nhiệm, phương pháp quản lý hoạt động tự học của học viên. Các hệ, tiểu đoàn quản lý học viên cần sử dụng đa dạng hình thức, phương pháp giáo dục khác nhau: sinh hoạt các tổ chức, tổ chức thi đua, diễn đàn thanh niên giúp học viên có nhận thức đúng về các môn KHXH&NV, qua đó tạo hứng thú với môn học.
1.3. Phát huy tính tích cực, tự giác, tự tu dưỡng, rèn luyện của mỗi học viên trong quá trình đào tạo
Để nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội có hiệu quả cao khi học viên tích cực, tự giác học tập. Vì vậy, không ai khác có thể làm thay họ được, điều quan trọng có ý nghĩa quyết định là học viên phải tự mình nghiên cứu nhằm không ngừng nâng cao kiến thức mọi mặt. Do đó, với tư cách là chủ thể tích cực trong quá trình lĩnh hội và tự hoàn thiện nhân cách, việc phát huy tính tích cực, tự giác, tự tu dưỡng của học viên là giải pháp quan trọng quyết định trực tiếp đến việc chất lượng học tập và rèn luyện. Để phát huy tính tích cực, tự giác của học viên trong học tập cần thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là, bản thân mỗi học viên phải nêu cao tinh thần, trách nhiệm trong học tập.
Quán triệt sâu sắc mục tiêu, yêu cầu đào tạo của các học viện, trường sĩ quan quân đội quyết tâm phấn đấu thực hiện theo mô hình đào tạo đã xác định, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo phải là phương châm hành động của mỗi học viên. Mặt khác, cần chủ động, tích cực, nêu cao tinh thần độc lập, phát huy óc sáng tạo, luôn trăn trở tự tìm ra những cách thức học tập phù hợp với bản thân. Cần tích cực tham gia vào các hoạt động chung của tập thể, qua đó để tự rèn luyện mình.
Hai là, tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp dạy học theo hướng đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học.
Nội dung và phương pháp dạy học là hai thành tố của quá trình dạy học, có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dạy học các môn KHXH&NV. Do vậy, yêu cầu có tính cấp thiết đặt ra đối với các học viện, trường sĩ quan quân đội là phải tiếp tục đổi mới nội dung, phương pháp dạy học theo hướng đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học. Nội dung dạy học phải thường xuyên được cập nhật thông tin mới, theo kịp sự phát triển của khoa học công nghệ, khoa học quân sự; phải thực sự hấp dẫn, cơ bản, thiết thực, sát với đòi hỏi của thực tiễn đơn vị; phải phân chia tỷ lệ hợp lý giữa lý thuyết với thực hành; khắc phục hiện tượng trùng lặp gữa các cấp học, bậc học và giữa các môn học, nhồi nhét quá tải đối với học viên.
Ba là, bồi dưỡng cho học viên về các chuẩn mực giá trị đạo đức, yêu cầu của nghề nghiệp quân sự.
Học viên nhận thức được sâu sắc các chuẩn mực giá trị đạo đức, yêu cầu của nghề nghiệp là cơ sở để họ tự đánh giá đúng phẩm chất và năng lực của bản thân mình, từ đó phát huy tính tích cực, tự giác trong tự học tập. Các học viện, trường sĩ quan quân đội cần thường xuyên quán triệt và đẩy mạnh “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” thông qua những hành động cụ thể trong sinh hoạt, học tập, công tác, đảm bảo thiết thực, hiệu quả, tránh mọi biểu hiện hình thức. Học viên gắn những nội dung đó vào thực tiễn hoạt động của bản thân trong quá trình học tập cũng như quá trình công tác sau này.
Bốn là, đội ngũ cán bộ quản lý cần khách quan, công bằng trong đánh giá, nhận xét học viên.
Việc giám sát, kiểm tra, đánh giá, nhận xét đối với học viên có vai trò hết sức quan trọng để kích thích học viên tích cực, tự giác trong tự học tập. Nếu thường xuyên tiến hành kiểm tra, giám sát một cách khách quan sẽ là cơ sở để đội ngũ cán bộ quản lý học viên đánh giá, nhận xét chính xác về thái độ, trách nhiệm, kết quả học tập của học viên; học viên sẽ nhìn nhận chính xác kết quả học tập của mình, từ đó tự điều khiển, điều chỉnh để hoạt động học tập của mình đạt được hiệu quả cao. Ngược lại, nếu kiểm tra, giám sát không được tiến hành thường xuyên và thiếu khách quan sẽ làm cho việc đánh giá, nhận xét học viên thiếu chính xác; học viên không nhìn nhận được kết quả thực của mình hoặc bi quan, chán nản, thiếu niềm tin, từ đó không nỗ lực, cố gắng trong tự học tập.
Năm là, làm tốt nêu gương điển hình đối với những cá nhân có tinh thần trách nhiệm và đạt thành tích cao trong học tập.
Thực hiện tốt nội dung này, những học viên được nêu gương điển hình sẽ cảm thấy vinh dự, tự hào, họ sẽ tiếp tục nỗ lực phấn đấu để đạt được thành tích cao hơn nữa; đồng thời, những học viên khác trong đơn vị sẽ tích cực học tập, noi theo những tấm gương điển hình tiên tiến.
Nêu gương điển hình phải đúng đối tượng, đây là yêu cầu hết sức cần thiết bởi vì như vậy mới có tính thuyết phục với mọi người, mọi người tin tưởng, noi theo. Lãnh đạo, chỉ huy các cấp phải lựa chọn những học viên vừa có phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức trong sáng, vừa có thành tích cao trong học tập mới tạo được uy tín với tập thể, mọi người mới học tập, noi theo. Nếu lựa chọn những học viên chỉ có phẩm chất tốt mà kết quả học tập lại thấp hoặc lựa chọn những học viên kết quả học tập cao nhưng phẩm chất lại không tốt thì cũng không mang tính giáo dục, thuyết phục.
2. Nhóm giải pháp đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy học các môn khoa học xã hội và nhân văn đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học
2.1. Đổi mới nội dung, chương trình dạy học các môn KHXH&NV cần theo hướng phát triển toàn diện năng lực người học
Đổi mới toàn diện chương trình, nội dung các môn KHXH&NV nâng cao tính hiện đại, tính thực tiễn các môn KHXH&VN, cần làm tốt một số nội dung sau:
Thực hiện tốt việc chuẩn hoá, nội dung, chương trình môn KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay.
Đây là nội dung quan trọng hàng đầu, là cơ sở để thực hiện vấn đề đổi mới nội dung và phương pháp dạy học hiện nay, bởi xét về thực chất, phương pháp chính là sự vận động của nội dung, nếu nội dung không đảm bảo được tính khoa học, tính hiện đại thì cũng khó có thể thực hiện đổi mới phương pháp có hiệu quả được. Đổi mới nội dung chương trình theo hướng chuẩn hoá, hiện đại hoá cần đảm bảo tính sáng tạo, có hệ thống mở cho người dạy và người học có điều kiện phát huy trí tuệ, năng lực trong khám phá và lĩnh hội kiến thức KHXH&NV.
Đổi mới nội dung, chương trình các môn KHXH&NV đảm bảo phù hợp với từng đối tượng đào tạo.
Nội dung, chương trình môn học, phương pháp dạy học là những yếu tố cơ bản cấu thành quá trình đào tạo của một nhà trường, một đối tượng cụ thể, là cơ sở quan trọng quyết định chất lượng giáo dục đào tạo.. Lựa chọn nội dung, chương trình dạy học các môn KHXH&NV phải hợp lý, phù hợp sát với nhóm ngành và ngành đào tạo của học viên từng trường. Xây dựng nội dung, chương trình các môn KHXH&NV theo tinh thần được nâng cao và mang tính cập nhật thiết thực, không nên nhồi nhét thông tin, gây hiện tượng quá tải đối với người học.
Cần đổi mới nội dung, chương trình theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của học viên, cũng như tạo mọi điều kiện để người học thực hành các môn KHXH&NV. Muốn vậy, cần phải đổi mới nội dung, các chủ đề giáo trình, giáo khoa, các tài liệu tham khảo KHXH&NV sao cho đáp ứng với đòi hỏi của sự bùng nổ thông tin, tránh sự “lão hoá kiến thức”. Cần sàng lọc, mạnh dạn đưa ra khỏi giáo trình, giáo khoa những đơn vị kiến thức đã lạc hậu, những thông tin không thiết thực, xa rời thực tiễn.
Nâng cao tính chiến đấu, tính tư tưởng, tính giáo dục trong nội dung chương trình dạy học các môn KHXH&NV.
Các môn KHXH&NV có ưu thế đặc biệt trong hình thành thế giới quan, phương pháp luận cho người học. Do vậy, trong đổi mới nội dung, chương trình các môn KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay, cần phải coi trọng việc nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ lý luận, nắm vững chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách đổi mới của Đảng, Nhà nước để đấu tranh chống lại luận điểm sai trái, phản động của các thế lực thù địch. Muốn vậy, nội dung chương trình dạy học KHXH&NV.
2.2. Đổi mới phương pháp dạy học đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học
Đổi mới phương pháp dạy học các môn KHXH&NV hiện nay cần theo hướng chính là sử dụng tổng hợp hệ thống phương pháp dạy học, tận dụng ưu thế của phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học hiện đại trong dạy học các môn KHXH&NV. Để thực hiện có hiệu quả vấn đề đổi mới phương pháp dạy các môn KHXH&NV hiện nay, cần tập trung thực hiện tốt một số vấn đề chính như:
Đổi mới phương pháp dạy học các môn KHXH&NV phải đồng bộ với đổi mới mục tiêu và chương trình, nội dung dạy học. Cần nhận thức, phương pháp dạy học các môn KHXH&NV quan trọng nhất là các phương pháp đào tạo chuyên gia quân sự không những của tư duy KHXH&NV mà còn chính là phải cả phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu lãnh đạo, chỉ huy. Đổi mới phương pháp dạy học là hướng vào lựa chọn, sử dụng các phương pháp nhằm phát triển tư duy lý luận, phẩm chất năng lực nghề nghiệp của người học đáp ứng yêu cầu của từng bậc học, ngành học.
Đổi mới phương pháp dạy học cần phải coi trọng kinh nghiệm truyền thống, coi trọng các phương pháp thực hành theo quy trình công nghệ thao tác mang tính kỹ thuật. Như vậy, phương pháp là sự hội tụ của mục tiêu và nội dung. Xét đến cùng, đổi mới phương pháp là hệ quả của đổi mới mục tiêu và nội dung dạy học. Một trong những nguyên nhân làm cho đổi mới phương pháp dạy học hiện nay chưa đạt được hiệu quả như mong muốn là do thiếu nhất quán trong quan niệm về mục tiêu đào tạo.
Đổi mới phương pháp dạy học phải phù hợp với hoàn cảnh thực tiễn và xu thế phát triển của xã hội Việt Nam đồng thời phải phù hợp với xu thế phát triển của thời đại.
Đổi mới phương pháp dạy học hiện nay phải căn cứ vào điều kiện thực tại và xu thế phát triển của xã hội Việt Nam. Giáo dục vừa phải đi trước sự phát triển, định hướng cho sự phát triển, vừa phải tương thích với sự phát triển của xã hội. Chúng ta không thể nôn nóng xây dựng một nền giáo dục tiên tiến, hiện đại vượt ra ngoài khuôn khổ phát triển của xã hội hiện tại.
Đổi mới phương pháp dạy học là phải nghiên cứu lựa chọn những thành tựu của các nền giáo dục tiên tiến trên thế giới biến đổi nó cho phù hợp với đặc điểm phát triển của nền giáo dục Việt Nam, sử dụng nó phục vụ cho sự phát triển của xã hội Việt Nam. Đổi mới phương pháp dạy học thường xuyên bổ sung, điều chỉnh hoàn thiện chương trình, nội dung, kế hoạch đào tạo, chủ động thích ứng và ứng biến theo sự thay đổi của thời cuộc và thị trường.
Đổi mới phương pháp dạy học không những phải được tiến hành đồng bộ trong hệ thống các thành tố của quá trình dạy học mà còn phải được tiến hành tương thích với quá trình vận động, phát triển của điều kiện xã hội lịch sử cụ thể. Hiệu quả đổi mới phương pháp dạy học bị chi phối bởi nhiều yếu tố nhưng trước hết phụ thuộc vào trình độ ý thức của chủ thể về quy luật tự vận động bên trong của nội dung dạy học. Khâu then chốt của đổi mới phương pháp là trình độ làm chủ nội dung dạy học của người giảng viên.
Thực hiện có hiệu quả việc kết hợp các phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học hiện đại nhằm phát huy tính tích cực của người học.
Trước hết trong quá trình dạy học phải sử dụng cả phương pháp dạy học truyền thống và phương pháp dạy học hiện đại theo hướng phát huy mặt tích cực, sở trường, hạn chế mặt tiêu cực, sở đoản của từng phương pháp dạy học cụ thể Giảng dạy KHXH&NV có nhiều phương pháp khác nhau như: phương pháp thuyết trình; đàm thoại; sử dụng sách và các tài liệu học tập; phương pháp trình bày trực quan; dạy học nêu vấn đề; phương pháp đóng vai; phương pháp Grap dạy học; dạy học hợp tác v.v. Phương pháp giảng dạy các môn KHXH&NV thích hợp phải là những phương pháp mà thông qua đó giảng viên trình bày bài giảng bảo đảm tính cơ bản, hệ thống, khách quan, khoa học, có tính thuyết phục cao vừa dẫn dắt, hướng dẫn, kích thích được tính tích cực, tự giác độc lập, sáng tạo của từng đối tượng học viên, tạo sự phối hợp nhịp nhàng, thống nhất giữa hoạt động dạy và hoạt động học.
Sử dụng phương pháp dạy học cần kết hợp với sử dụng có hiệu quả các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại. Các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại là thành tựu của trí tuệ loài người. Cần đặc biệt quan tâm, tận dụng ưu thế của các phương tiện kỹ thuật, đa dạng hoá sự tác động tới các giác quan của người học, giúp họ lĩnh hội các kiến thức KHXH&NV có hiệu quả hơn.
2.3. Đổi mới cách thức kiểm tra, đánh giá chất lượng học tập các môn KHXH&NV
Đổi mới cách thức tổ chức thi, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học viên. Tư tưởng cơ bản là: Thi (kiểm tra) như thế nào thì học viên học như thế. Do đó, nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh giá là một vấn đề quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV nói riêng và giáo dục – đào tạo nói chung.
Về ra đề kiểm tra, thi: Yêu cầu kiến thức trong mỗi đề có thể tái hiện nội dung, hiểu nội dung hoặc cao hơn là trình độ vận dụng sáng tạo trong thực tiễn. Ngân hàng câu hỏi thể hiện rõ các yêu cầu tri thức lý luận, thực hành, tri thức hoạt động sáng tạo… và quét toàn bộ chương trình. Mỗi câu hỏi được lựa chọn cách đặt vấn đề sao cho học viên không thể trông chờ vào ghi nhớ máy móc mà phải hiểu thực chất vấn đề. Đây cũng là biện pháp quan trọng chống thái độ sai trong thi cử hiện nay.
Về tổ chức kiểm tra, thi: Cách thức tổ chức kiểm tra trong quá trình dạy học rất phong phú, đa dạng, có thể kiểm tra viết, kiểm tra vấn đáp, kiểm tra thực hành hoặc kiểm tra bằng trắc nghiệm khách quan… Ở mỗi hình thức đó lại có nhiều biện pháp thực hiện cụ thể khác nhau mà từng môn KHXH&NV có thể vận dụng để nâng cao chất lượng thi, kiểm tra.
Về đánh giá kết quả: Cần đánh giá khách quan chính xác kết quả học tập các môn KHXH&NV. Cách đánh giá kết quả bao gồm chuẩn đánh giá, thang đánh giá, cách tổ chức chấm bài, cách tính thành tích học tập. Các yếu tố này được xây dựng riêng cho từng kỳ kiểm tra, thi phù hợp với mục đích, nhiệm vụ của kỳ kiểm tra đó trong quá trình dạy học.
Bằng việc tổ chức, chuẩn bị tốt quá trình dạy học, ôn tập và thực hành kiểm tra các môn KHXH&NV sẽ đưa người học vào trạng thái có nhu cầu nhận thức cao. Qua đó kích thích thái độ, động cơ học tập, ôn tập nói chung và thái độ, động cơ trong thi cử nói riêng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo hiện nay.
3. Nhóm giải pháp tạo điều kiện thuận lợi cho giảng dạy các môn khoa học xã hội và nhân văn đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học
3.1. Coi trọng phát triển đội ngũ giảng viên KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội
Đội ngũ giảng viên là một trong những nhân tố quyết định chất lượng đào tạo của các học viện, trường sĩ quan quân đội. Muốn thực hiện được tốt sứ mệnh của mình, người giảng viên KHXH&NV cần phải có những phẩm chất và năng lực chuyên môn nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu của hoạt động sư phạm. Các nhà trường trong toàn quân cần tiếp tục thực hiện Cuộc vận động “Mỗi thầy giáo, cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên KHXH&NV cả về phẩm chất và năng lực; trong đó, chú trọng nâng cao trình độ học vấn, khả năng tư duy, tay nghề sư phạm và kinh nghiệm thực tiễn; đẩy mạnh vận dụng phương pháp dạy học hiện đại, dạy học sát thực tế nhằm khơi dậy và phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, khả năng tự học, tự rèn và năng lực hoạt động thực tiễn cho người học.
3.2. Cần tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, giảng viên chuẩn hóa chức danh phù hợp mục tiêu, yêu cầu đào tạo
Trước yêu cầu của việc đổi mới toàn diện công tác giáo dục đào tạo và xây dựng nhà trường quân đội theo hướng “chuẩn hoá, hiện đại hoá”, tạo sự chuyển biến cơ bản và vững chắc về chất lượng, hiệu quả giáo dục đào tạo và nghiên cứu khoa học thì phải tạo mọi điều kiện cho đội ngũ giảng viên chuẩn hoá chức danh phù hợp với mục tiêu, yêu cầu đào tạo. Đặc thù đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan quân đội không những gắn với học vấn mà còn gắn với chức danh.
Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện các tiêu chí về chuẩn hoá đội ngũ giảng viên KHXH&NV mà trọng tâm là trình độ học vấn và phẩm chất trí tuệ sao cho đáp ứng yêu cầu của quân đội cũng như hoà nhập vào hệ thống giáo dục đào tạo nói chung. Phải đổi mới quy trình, quy chế đánh giá đội ngũ giảng viên theo tiêu chí phát triển phẩm chất trí tuệ, trình độ chuyên môn, khả năng thành thạo nghiệp vụ sư phạm và phát huy tính chủ động, sáng tạo của người giảng viên KHXH&NV.
3.3. Bảo đảm đầy đủ và sử dụng có hiệu quả các phương tiện kỹ thuật trong dạy học các môn KHXH&VN
Một là, bảo đảm đầy đủ các phương tiện kỹ thuật trong dạy học.
Trong số những yếu tố tác động tới chất lượng dạy học các môn KHXH&NV có một phần đáng kể những tác nhân thuộc về điều kiện dạy học ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Đó là các điều kiện về cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy học như: trang thiết bị dạy học, máy tính, máy chiếu, thiết bị hỗ trợ khác; môi trường sư phạm; cơ chế, chính sách đãi ngộ đối với giảng viên.
Hai là, khai thác có hiệu quả các loại phương tiện dạy học
Trong điều kiện lý tưởng, phòng học được trang bị hệ thống phương tiện gồm: Máy tính cho giảng viên (máy chủ) – nối với các máy tính cá nhân cho học viên (máy trạm) – và nối với máy chiếu Projector. Khi đó mọi thông tin dạy học trao đổi giữa học viên và giảng viên được thực hiện thông qua các phương tiện. Với hệ thống phương tiện này có thể tổ chức dạy học các môn KHXH&NV thông qua mạng máy tính.
Ba là, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu của nâng cao chất lượng dạy và học các môn KHXH&NV hiện nay.
Xu thế tất yếu của giáo dục đại học và sau đại học trong nhà trường quân đội hiện nay cần nâng cao trình độ sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại cho đội ngũ giảng viên. Muốn vậy cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, các phương tiện dạy học. Trước hết, cần tăng cường đầu tư cơ sở vật chất như hệ thống giảng đường, lớp học, các phương tiện dạy học, hệ thống giáo trình, giáo khoa, tài liệu học tập…đáp ứng yêu cầu của nâng cao chất lượng dạy và học các môn KHXH&NV hiện nay.
3.4. Có chế độ đãi ngộ và chính sách hợp lý với đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội
Một là, các cấp lãnh đạo, quản lý cần có nhận thức đúng đắn vị trí, vai trò, đánh giá một cách chính xác, khách quan những đóng góp của đội ngũ giảng viên ở các học viện, trường sĩ quan quân đội. Cần tạo ra những điều kiện tối ưu cho việc học tập, nghiên cứu, trao dồi, phát triển tri thức và tay nghề sư phạm, đề cao phẩm chất đạo đức đi đôi với việc phát huy năng lực, tay nghề sư phạm của họ.
Hai là, cần đảm bảo những quyền lợi chính đáng của người người giảng viên, qua đó động viên, cổ vũ họ thấy được vinh dự, trọng trách to lớn đối với quân đội và xã hội. Đảm bảo những điều kiện vật chất sinh hoạt hàng ngày của giảng viên cần được chú ý thích đáng: lương trách nhiệm, giờ đứng lớp, phụ cấp theo cấp bậc niên hạn… nên được xem xét bổ sung sao cho phù hợp với thực tiễn đời sống sinh hoạt của các đối tượng.
Ba là, đối với gia đình giảng viên: Đây là hậu phương có sức động viên lớn với mỗi giảng viên. Cần có chính sách tạo công ăn, việc làm, ổn định nơi ở cho gia đình. Đây là việc làm đòi hỏi sự phối hợp của các cấp, các tổ chức chính trị và quần chúng.
Nâng cao chất lượng dạy học các môn KHXH&NV ở các học viện, trường sĩ quan quân đội hiện nay là một trong những nhiệm vụ quan trọng đặt ra trong giáo dục – đào tạo. Các nhóm giải pháp trên có giá trị thực tiễn khác nhau, là cơ sở để các cơ quan, các lực lượng sư phạm áp dụng vào quá trình giáo dục – đào góp phần nâng cao chất lượng dạy học các môn khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Cục nhà trường (Bộ Tổng tham mưu), Đề án phát triển đội ngũ nhà giáo trong quân đội đến năm 2015.
- Cục nhà trường (Bộ Tổng tham mưu), Báo cáo tổng kết công tác giáo dục – đào tạo, nhiệm kì 2010 – 2015.
- Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.
- Đề tài khoa học cấp Tổng cục Chính trị (2019), Nâng cao chất lượng dạy học các môn khoa học xã hội và nhân văn ở các học viện, trường sĩ quan quân đội đáp ứng yêu cầu phát triển toàn diện năng lực người học, Hà Nội.
Bài viết đã được công bố trong Tuyển tập công trình khoa học Hội thảo quốc gia mang tên “ Giáo dục phát triển toàn diện – Thực trạng và giải pháp xét từ bình diện Tâm lý học và Giáo dục học” do Hội Khoa học Tâm Lý-Giáo dục Việt Nam tổ chức ngày 30 – 31 tháng 10 năm 2020 tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2020, tr.362-371.
